نگاه تشنه آب در فلات ایران
تاریخ انتشار: ۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۹۲۶۵۶
آفتابنیوز :
طرح انتقال آب خلیجفارس به صنایع جنوب کشور که سال ۹۵ مراحل اولیه خود را آغاز کرد، قرار بود علاوه بر تامین آب گلگهر در سیرجان، مس در سرچشمه رفسنجان و چادرملو یزد، به کمبود آب شرب استان هم کمک کند.
این هدف برای چهار پروژه انتقال آب بعدی هم اعلام شده و دولت ادعا میکند با یک تیر دو نشان را هدف قرار داده؛ هم تامین آب صنایع و هم شرب استانهای مقصد پروژههای انتقال آب.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پروژه خط انتقال آب برای استانهای یزد و کرمان نیز ۹۶ درصد پیشرفت دارد که در سال گذشته خط دوم این طرح آغاز شد و قرار است ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب شیرین به فلات مرکزی منتقل کند. خط بعدی انتقال آب برای استان اصفهان است که برای رفع مشکل کمبود آب در بخش صنعت خواهد بود و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب برای اصفهان شیرینسازی خواهد شد که در فاز اول ۲۰۰ میلیون مترمکعب است. طرح انتقال آب شرب به شهرهای کرمان و رفسنجان هم با هدف رفع تنش آبی این دو شهر صورت میگیرد و به گفته دولت قرار است نیاز آبی حدود یک میلیون نفر را تامین کند.
دولت در شرایطی اعلام میکند که این پروژهها به تامین آب شرب هم کمک میکند که میزان کمبود آب در استانهای مقصد تقریبا سه برابر میزان آبی است که در پایان فازهای اجرایی این طرحها منتقل خواهد شد. علاوه بر این، هنوز مشخص نیست که چطور قرار است آبی که به کمک بخش غیردولتی به این استانها منتقل میشود، از این صنایع خریده و با چه هزینهای تهیه شود؟ علاوه بر این پروژههای انتقال آب چقدر در کاهش تنش آبی این استانها موثرند؟
«علی حاجی مرادی»، پژوهشگر اندیشکده آب و محیطزیست دانشگاه صنعتی شریف، توضیح میدهد که نحوه تخصیص آب این پروژهها میتواند روی کاهش تنش آبی استانهای مقصد تاثیرگذار باشد یا خیر؟ به گفته او پنج استان فارس، اصفهان، یزد، کرمان و خط انتقالی که از استان سیستانوبلوچستان به سمت خراسان رضوی میرسد، مقصد پروژههای انتقال آب انتخاب شدهاند. در صورت بهرهبرداری از همه فازهای این پروژهها در افق بلندمدت، در مجموع ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب شیرین به این پنج استان انتقال داده میشود، با این حال باید در نظر بگیریم که این عدد چقدر با کسری آب این استانها فاصله دارد.
مطابق با آنچه در قالب کارگروه ملی سازگاری با کمآبی در وزارت نیرو بررسی شده، فقط استان خراسان رضوی سالی ۸۹۰ میلیون مترمکعب کسری منابع نسبت به وضع موجود مصارف دارد. ناترازی منابع و مصارف استان کرمان ۱۰۳۰ میلیون مترمکعب، اصفهان ۶۸۰ میلیون مترمکعب، استان فارس هم ۱۱۱۵ میلیون مترمکعب. یزد ۲۲۴ میلیون متر مکعب، سیستانوبلوچستان ۳۰۳ میلیون مترمکعب، خراسان جنوبی هم ۱۷۶ میلیون مترمکعب.
در مجموع این هفت استان که مقصد این پنج پروژه انتقال آب هستند، ۴.۴ میلیارد مترمکعب ناترازی بین منابع و مصارف آنها وجود دارد. مجموع کل تخصیص آب این پروژهها ۱.۲ میلیارد مترمکعب است که در واقع نسبت آن کمتر از ۲۸ درصد ناترازی آب این هفت استان است. این یعنی همچنان در صورت بهرهبرداری کامل این پنج پروژه هم فاصله معناداری با وضع موجود کسری نیاز آبی آنها دارد.
او ادامه میدهد: «این پروژهها مربوط به بخش خصوصی و شرکتهای صنایع فولادی و معدنی کشور است که با هدف تامین نیاز فازهای توسعهای خودشان اجرا خواهند شد. درواقع پروژههای انتقال آب ارتباطی با دولت ندارد که برای جبران کسری منابع آبی و سطحی این استانها روی آن حساب کند. تعدادی سرمایهگذار غیردولتی با هدف تامین نیازهای آتی خود از محل این منابع آب، برنامهریزی کردهاند.
به عنوان مثال تکلیف کل آب انتقالی ۱۳۵ میلیون مترمکعب خطی که در اواخر دولت قبل با عنوان طرح انتقال آب از خلیج فارس به استانهای کرمان و یزد به بهرهبرداری رسید، مشخص است؛ ۶۰ میلیون مترمکعب برای گلگهر سیرجان، ۴۵ میلیون مترمکعب برای مس سرچشمه و ۳۰ میلیون مترمکعب هم برای چادرملو است به عنوان سهامداران سرمایهگذاری و اجرای آن است و آبی اضافه برای رفع مشکلات عمومی دولت در تامین آب موردنیاز مردم ندارد. یا فاز دوم این طرح که اخیرا توسط رییس دولت سیزدهم هم کلنگزنی شد، قرار است ۲۰۰ میلیون مترمکعب را در صورت بهرهبرداری کامل برای تامین ۱۰۰ میلیون مترمکعب نیاز صنایع استان یزد، پنج میلیون مترمکعب نیاز صنایع استان کرمان و ۵۰ میلیون مترمکعب نیاز صنایع استان خراسان جنوبی در منتهاالیه خط تامین کند.
خرید آب از بخش خصوصی به صرفه است؟
پژوهشگر اندیشکده آب و محیطزیست دانشگاه صنعتی شریف میگوید آبی که قرار است به خراسان رضوی برسد، با سرمایهگذاری فولاد سنگان انجام میشود. دولت به فولاد سنگان نیاز آبی ۵۰ میلیون مترمکعبی داده بود، اما برای این شرکت صرفه اقتصادی نداشته و قرار است روی خط انتقال آب ۱۵۰ میلیون مترمکعبی سرمایهگذاری کند. اگر دولت میخواهد روی این ۱۰۰ میلیون مترمکعب مازاد برنامهریزی کند، باید مانند یک مشتری خصوصی با هزینه هر مترمکعب ۳.۵ یورو آن را از سرمایهگذار بخرد. در واقع دولت روی کار دیگری حساب میکند و این پروژهها هیچ نسبتی با او ندارند. پروژههای انتقال آب حتما کمککننده است، اما به شرکتهایی که روی آن سرمایهگذاری میکنند.
حاجیمرادی دلیل به صرفه بودن پروژههای انتقال آب برای این صنایع را توضیح میدهد و میگوید: «هزینه تمامشده برای انتقال هر متر مکعب آب بسته به فاصله آن ۱.۲ تا ۳.۵ یورو است. این صنایع برآورد کردهاند که انتقال صنایع به کنار دریا هزینه بیشتری برایشان دارد و اگر آب را از دریا به سایتهای خود منتقل کنند، هزینه کمتری خواهد داشت. خط انتقال آب به کرمان که به بهرهبرداری رسیده، ظرفیت انتقال ۴.۴ مترمکعب بر ثانیه و به عبارتی حدود ۱۳۵ میلیون متر مکعب آب را دارد و هدف آن تامین نیاز صنایعی است که روی آن سرمایهگذاری کردهاند و قرار نیست از آن آب برای جبران تراز منفی آبخوان رفسنجان و کرمان شود.
حالا که مطرح شده انشعابی از این خط را به آب شرب رفسنجان برسانند، سرمایهگذار میگوید قیمت تمام شده آن برای من دو یورو است، اگر میپردازید آن را در اختیار دولت قرار میدهم. علاوه بر این نمیتوان روی آب با قیمت هر متر مکعب دو تا سه یورو برای تامین نیازهای عمومی از قبیل بحث تامین نیاز آب بخش کشاورزی حسابی باز کرد؛ چون هیچ کشاورزی توانایی پرداخت آن را ندارد، آنهم در شرایطی که میتواند به صورت تقریبا رایگان از چاهها آب برداشت کند.
به عبارتی وقتی در خوشبینانهترین حالت ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی تولیدی در این مناطق به ازای هر مترمکعب آب مصرفی کمتر از ۲۰ سنت برآورد میشود، مصرف آب سه یورویی پای زمین کشاورزی غیرممکن است.
از سوی دیگر وقتی دولت حداکثر آببهای دریافتی از مصرفکننده آب شرب شهری را با اعمال تمامی ضرایب اضافه مصرف مندرج در قانون بودجه سال ۱۴۰۲، برای شهری مثل مشهد ۴۰۰۰ تومان تعیین کرده است، در این شرایط اختلاف هزینه تمامشده این مورد با هزینه فروش آب برای تامین ۱۰۰ میلیون مترمکعب از خط انتقال برای شرب مشهد، سالانه بیش از بر ۱۵ هزار میلیارد تومان خواهد شد.
آب منتقلشده مالک خصوصی دارد
او درباره میزان واقعی انتقال آب این پروژهها در فازهای اول بهرهبرداری میگوید: «مساله دیگری که باید مورد توجه قرار داد این هست، آنچه اکنون به عنوان خط بهرهبرداریشده در سال ۱۳۹۸ در مدار بهرهبرداری قرار دارد، ظرفیت انتقال ۱۳۵ میلیون مترمکعب در سال را دارد و ظرفیت در دست اجرای سایر خطوط هم فاصله معناداری با عدد تخصیص آب دریافتی آنها دارد.
به عنوان مثال آنچه به عنوان مکررا افتتاح خط انتقال آب دریای عمان به استان اصفهان در ابتدای سال ۱۴۰۳ یاد میشود، انتقال موقت ۳ تا ۵ساله ۷۰ میلیون مترمکعب از انشعاب خط کنونی انتقال آب کرمان به سمت اصفهان است. به عبارتی فعلا ۷۰ میلیون مترمکعب به اصفهان منتقل خواهد شد تا پس از بهرهبرداری کامل از خط سیریک اصفهان طی ۳ تا ۵ سال آینده این ظرفیت به ۲۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد. بنابراین بنا بر همان دلایلی که عرض کردم نه در ابتدای سال ۱۴۰۳ و نه حتی بعد از بهرهبرداری کامل از خط سیریک- اصفهان، نباید انتظار خروشان شدن رودخانه زایندهرود را داشته باشند.
چون اولا اینکه این آب مالک خصوصی برای نیازهای کنونی و طرحهای توسعه خودش را دارد و ثانیا اینکه فاصله بر فرض ۲۰۰ میلیون مترمکعب انتقالی با ناترازی ۶۸۰ میلیون مترمکعبی منابع و مصارف استان اصفهان پابرجا باقی خواهد ماند. نباید این تلقی عمومی در جامعه ایجاد شود که الان چشمانتظار نشستهاند که صرفا با اجرای طرحهای آبشیرینکن و انتقال آب تمامی مشکلات عمومی از قبیل خشکی تالاب گاوخونی، فصلی شدن رودخانه زایندهرود، بیآبی اراضی کشاورزی و فرونشست زمین حل و فصل شود. در حالی که متاسفانه میبینیم از زمان مطرح شدن مکرر این طرحها در فضای رسانهای و عمومی جامعه، پیگیری و جدیت موردنیاز تمامی برنامههای کنترل و کاهش مصرف آب به محاق رفته است.»
پروژههای انتقال آب، اکوسیستم دریا را تغییر میدهد؟
حاجیمرادی درباره تاثیر این پروژهها روی اکوسیستم خلیجفارس و دریای عمان هم توضیح میدهد و میگوید: «همانطوری که در فضای عمومی داخلی کشور، هیاهوی بزرگتر از واقعیت اثربخشی این پروژهها در جبران کسری ناترازی منابع و مصارف آب به راه افتاده است، متاسفانه در سطح بینالمللی هم گویی که قرار است ایران کل آب خلیج فارس را انتقال دهد.
در حالی که بنده عرض میکنم اولا آن چیزی که الان ایران شیرینسازی میکند و انتقال میدهد، کمتر از ۳ درصد ظرفیت سایر آبشیرینکنهای فعال در دورتادور خلیجفارس است. دوم هم بعد از بهرهبرداری از طرحهایی که تازه شروع شدهاند هم حتی این سهم در برابر سایر طرحهای در حال اجرایی بقیه کشورهای اطراف خلیج فارس باز هم کمتر از ۱۰ درصد باقی خواهد ماند. بنابراین ضمن تایید نگرانی از آینده وضعیت زیستمحیطی خلیجفارس، اعتقاد دارم نباید راجع به سهم کشور ایران در این رابطه بزرگنمایی صورت گیرد.»
منبع: روزنامه اعتمادمنبع: آفتاب
کلیدواژه: فلات ایران خشکسالی کشور پروژه های انتقال آب ۲۰۰ میلیون مترمکعب بهره برداری کامل منابع و مصارف سرمایه گذاری خط انتقال آب پروژه ها استان ها نیاز صنایع مترمکعب آب تامین نیاز خلیج فارس خواهد شد آب شیرین متر مکعب تامین آب نیاز آب مکعب آب آب شرب طرح ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۹۲۶۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آبراهههای چند صدساله خراسانشمالی تشنه برف و باران
ایسنا/خراسان شمالی هنوز بساط خشکسالی در شهرستانهای خراسان شمالی که روزی سرسبزی آنها زبانزد مردم بوده پهن است. چشمهها، قناتها، مزارع کشاورزی و...خشک و تشنه هستند و باران امسال هم به داد آنها نرسیده است.
قنات یا کاریز در واقع شریانهای اقتصادی و حیاتی مناطق بیابانی به شمار میروند که رابطه منطقی و پایدار با طبیعت دارند، دستاوردی که پیشینیان ما به یادگار گذاشتهاند تا با بهرهمندی از آن به آبهای زیر زمینی ضرر نزنیم.
این شاهکارهای مهندسی ایرانی هر جا که احداث شد، آبادانی آن منطقه را به دنبال داشت و از گذشتههای دور، قناتها تمدن ساز بوده و همواره با طبیعت همزیستی بسیار خوبی داشتهاند.
اما موج خشکسالی شدید در این استان سبب شده تا قناتها و چشمههای این استان که یک سازند زنده محسوب می شوند سخاوت خود را از دست دادهاند، حتی چاههای مجاز و غیر مجاز نیز با کمبود شدید آب مواجه شدهاند.
قناتها یکی از منابع تامین کنندههای آب کشاورزی در این استان به شمار میرود و طی سالهای گذشته در این استان بسیاری از قناتها بر اثر بارندگی حجم آبدهی آنها کاهش یافته و کم آبی قناتها موجب کاهش باردهی مزارع و باغات استان شده است.
کاهش ۳۵ درصدی دبی آب قناتها در استان
سامان محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: ۶۵۳ رشته قنات در خراسان شمالی وجود دارد که تعدادی از آنها که در مناطق کوهستانی واقع شده از عمق کمتر و آنهایی که در مناطق کویری استان قرار دارند از عمق بیشتری برخوردار هستند.
وی افزود: خراسان شمالی یکی از استانهایی است که با خشکسالی شدید مواجه است و خشکسالی سبب شده تا قناتها با کاهش دبی آب مواجه شوند.
محمدی ادامه داد: آب قناتهای استان نسبت به دوره آماری که ۱۰ ساله است ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به بارندگیهای خوبی که از ابتدای سال جاری تاکنون در این استان اتفاق افتاده است، تاکید کرد: پیش بینی میشود آب قناتها در شهرستانهای بجنورد و راز و جرگلان که عمیق نیستند با بارندگیهای اخیر تا حدودی جبران شود اما این مشکل در قناتهای عمیق شهرستانهای گرمه، جاجرم و اسفراین به علت تغییر اقلیم وجود داشته باشد.
مشروب شدن ۳۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی توسط آب قناتها
این مقام مسئول با بیان اینکه میزان آبدهی این قنات ها به طور میانگین ۷۸ میلیون متر مکعب است، اظهارکرد: تعداد قناتهای موجود ۳۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان را مشروب میکند.
وی توضیح داد: آبدهی قناتها متاثر از بارش برف در بالادست و تغذیه آنها توسط آب خوانها و یا آبرفتهای رودخانهای است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه بیان کرد: مرمت و کفشکنی قناتها یکی از راههایی است که می توان از قناتها استفاده بیشتری کرد و از سوی دیگر استفاده از شیوههای نوین آبیاری سبب میشود تا آب قناتها به صورت بهینه مصرف شود.
وی خاطرنشان کرد: مرمت و کف شکنی قناتها نیاز به اعتبار بالایی دارد که اعتبار کافی برای مرمت همه قناتها موجود نیست و از سوی دیگر هزینه بالای اجرای طرح های آبیاری نوین از دیگر چالشهای پیش روی ما است.
وجود ۳۰ رشته قنات خشک شده در استان
ابراهیمی سرپرست مدیریت مطالعات پایه شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در ادامه در گفت و گو با ایسنا، بیان کرد: روند آبدهی قناتها در خراسان شمالی همچنان رو به کاهش است و این امر نیز ناشی از تغییر اقلیم است.
وی تاکید کرد: در واقع منبع تغذیه قناتها در این استان برف است اما متاسفانه برف اثرگذاری طی چند سال گذشته در این استان نباریده که موجب تغذیه قناتها شود. ریزش برف وجود داشته اما ماندگار نبوده است.
ابراهیمی با بیان اینکه خشکسالی در این استان حتی موجب خشک شدن قناتها نیز شده است، گفت: بر اساس بررسیهای صورت گرفته از ۶۵۳ رشته قنات موجود در این استان ۴۷۰ رشته قنات فعال و ۱۸۳ رشته نیز به دلایل مختلف غیر فعال بوده که ۳۰ رشته قنات از این تعداد خشک شده اند.
صدور ۴ مجوز چاه به جای قنات در سال گذشته
وحید واسطه معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: در سال گذشته چهار مجوز چاه به جای قنات توسط این شرکت صادر شده است.
وی افزود: مجوزهای صادر شده به علت کم آبی و یا خشک شدن آب قنات بوده و یا اینکه نقص فنی داشته است.
روند کاهشی میزان بارندگی در استان نسبت به دوره آماری بلند مدت
سید عقیل مرتضوی همچنین در گفت و گو با ایسنا تصریح کرد: میزان بارندگی در سال آبی جاری ۳۱ درصد افزایش یافت و طبق آمار ایستگاههای این شرکت در سال آبی جاری حدود ۱۸۶ میلی متر بارندگی ثبت شد که به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۳۱ درصد افزایش یافت.
وی ادامه داد: اما میزان بارندگیهای انجام شده نسبت به دوره آماری بلند مدت روند کاهشی داشته است و از سوی دیگر طبق پیش بینیهای اداره کل هواشناسی استان دمای هوا دو درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.
مرتضوی گفت: در واقع هر یک درجه افزایش دما، مصارف را به صورت تصاعدی بالا میبرد و کاهش میزان بارندگیها نسبت به دوره بلند مدت و افزایش دما سبب میشود تا مصرف کنندگان در صورت عدم رعایت الگوی مصرف به زحمت بیفتند.
وی افزود: طی ماه گذشته ۱۲ میلیون متر مکعب آب وارد سدهای استان شده که بیشترین آب وارد شده به سد شیرین دره با مقدار ۶ میلیون متر مکعب بوده است.
۷۷.۲۵ درصد از پهنه استان درگیر انواع خشکسالی
علیرضا گلرخ رئیس گروه هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، گفت: ۷۷.۲۵ درصد از پهنه خراسان شمالی طی یک سال گذشته درگیر انواع خشکسالی بوده است.
به گفته وی، در حال حاضر ۲۷.۶۱درصد از پهنه استان درگیر خشکسالی خفیف، ۲۸.۲۱ درصد درگیر خشکسالی متوسط، ۲۵.۶۴ درصد درگیر خشکسالی شدید و ۵.۸۰ درصد نیز درگیر خشکسالی بسیار شدید بوده است.
گلرخ تصریح کرد: از بین شهرستانهای استان بام و صفی آباد ۱۰۰ درصد درگیر خشکسالی است.
وی افزود: شهرستان شیروان نیز با ۴۹.۶۷ درصد شرایط بهتری را نسبت به سایر مناطق استان از لحاظ خشکسالی دارد.
انتهای پیام